Znaczenie jakości produktów w marketingu
W obecnym etapie rozwoju polskiej gospodarki jednym z głównych problemów jest poprawa konkurencyjności. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i związana z tym liberalizacja w handlu sprawiają, że krajowi producenci coraz bardziej narażeni są na zagraniczną konkurencję. Zagrożenie to dotyczy także sektora spożywczego, który w świetle wciąż narastającej konkurencji musi podjąć starania zmierzające do zapewnienia wysokiej jakości towarów, która stanowi najważniejszy atut walki konkurencyjnej.
Uważa się, że po raz pierwszy pojęcie jakość (gr. poiotes) zdefiniował Platon jako "pewien stopień doskonałości". Było to wówczas pojęcie filozoficzne i jako takie pozostało do czasów współczesnych. W licznych sporach ustalono jedynie, że jakość posiada cechy obiektywne, mierzalne, jak masa i kształt oraz subiektywne, oceniane przez każdego inaczej, jak barwa lub zapach. Cyceron tworząc łaciński termin filozoficzny dla określenia greckiego pojęcia, wprowadził słowo qualitas, które przeszło do niektórych języków romańskich i germańskich jako: włoskie - qualita, francuskie - qualite, niemieckie - die Qualität, angielskie - quality. Jakość produktów określa się przez ich wartość użytkową, czyli w konsekwencji na społeczne aspekty użyteczności technologii i usług.
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej stanowi duże wyzwanie dla przedsiębiorstw przemysłu spożywczego z punktu widzenie podnoszenia jakości produkcji. Europejska Organizacja Sterowania Jakości (EOQC) określa definicję jakości (wyrobu, typu, wykonania), wg której jest to stopień spełniania wymagań odbiorcy kombinacja jakości typu i wykonania. Jakość typu określa poziom technicznego rozwiązania wyrobu, odzwierciedla poziom wiedzy wykorzystywanej w fazie przedprodukcyjnej, a następnie samego wykonania. Natomiast jakość wykonania oznacza stopień zgodności wartości cech wyrobu gotowego z cechami określonymi w dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej.
W warunkach dużej rywalizacji podmiotów o pozycję na poszczególnych segmentach rynku żywnościowego szansę utrzymania się mają przede wszystkim firmy o wysokiej efektywności produkcji, zdolne konkurować nie tylko ceną, ale przede wszystkim jakością towarów. W ostatnim dziesięcioleciu nastąpiły bowiem w Polsce istotne zamiany w postawach konsumentów przy wyborze żywności. Mimo że cena ciągle należy do głównych czynników wyboru produktów, to jednak obserwuje się stopniowy wzrost znaczenia jakościowych aspektów konsumpcji, pozwalających na wyższą jakość życia. Konsumenci stają się bardziej wrażliwi na wysoką jakość produktu, na jego szczególny charakter i zgodność z ekologią. Wzrastają zatem szanse przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, których produkty mają odpowiednią jakość, potwierdzają nowoczesny, pożądany przez konsumentów styl życia i są związane z kulturą lokalną.
W przypadku produktów żywnościowych jakość jest elementem szczególnie ważnym – stanowi ona bowiem nie tylko o smaku czy walorach odżywczych, ale przede wszystkim o bezpieczeństwie konsumenta. Jakość wyroby musi być więc ściśle kontrolowana już na etapie surowców i przez cały cykl produkcyjne. Duże znaczenie ma też odpowiedni transport, warunki przechowywania u pośrednika czy w sklepie oraz ścisłe przestrzeganie terminu przydatności do spożycia.
Szczególnie w małych sklepach można spotkać się z przypadkami, że w ramach „promocji” sprzedawane są wyroby, których termin przydatności do spożycia kończy się w najbliższym czasie, przy czym konsument nie jest oczywiście o tym informowany. Przyzwyczajony do długiego okresu przydatności danego wyrobu nie patrzy na datę ważności i spożywa co najmniej produkt niepełnowartościowy, jeżeli nie zagrażający jego zdrowiu lub nawet życiu.
Oglądając telewizyjne spoty reklamowe, trudno w nich dostrzec bezpośrednie przekazy informujące odbiorcę o wysokiej jakości wyrobu. Należy się zastanowić nad przyczyną tego stanu rzeczy, gdyż jakość produktu jest jednym z najważniejszych elementów walki konkurencyjnej. Systemy Zintegrowanego Zarządzania Jakością (Total Quality Management) funkcjonują praktycznie we wszystkich mających znaczenie na rynku firmach niezależnie od prezentowanej przez nie branży, certyfikaty z rodziny ISO są codziennością. Dlaczego więc firmy tak rzadko nawiązują w reklamach w sposób bezpośredni do wysokiej jakości swoich produktów?
Decyduje o tym zapewne kilka czynników. Przede wszystkim bezpośredni przekaz może nie zachęcić klienta, obytego już z reklamą i nie do końca jej dowierzającego, do kupna produktu. Poza tym sformułowanie „wysoka jakość” jest bardzo ogólnikowe i praktycznie nie wiadomo czego dotyczy. Oznacza to, że owa jakość nie zawsze musi być tym, czego oczekuje od produktu klient, albo on sam nie wie, czy produkt pomimo tej jakości spełni jego oczekiwania.
W związku z powyższym twórcy reklam uciekają się do innych sposobów przekazania informacji w sposób pośredni. Starają się, aby jakość wyrobu kojarzyła się klientowi z innymi przypisanymi mu elementami. Jest to przede wszystkim marka firmy lub wyrobu. Tak dzieje się na przykład w przypadku firmy „Adidas”, której nazwa kojarzy się nie tylko z wysoką jakością produktów, ale również z ich ekskluzywnością. Firmy takie istnieją w wielu dziedzinach, np. w branży samochodowej „Mercedes”, która to marka jest przysłowiowym już synonimem najwyższej jakości i komfortu.
Na polskim rynku w branży słodyczy firmą taką jest niewątpliwie E. Wedel. Przed II wojną światową była ona szeroko znana na całym świecie, a jej produkty należały do najbardziej pożądanych i ekskluzywnych wyrobów cukierniczych. Okres PRL-u sprawił, że marka wypadła ze światowych rynków, jednak w Polsce nadal cieszyła się ogromną renomą (tak jest zresztą do chwili obecnej). Po przejęciu firmy E. Wedel przez Pepsi-Co koncern pozostawił markę i stara się ją ponownie wprowadzić na globalne rynki. Jedną z podstawowych metod mających do tego doprowadzić jest zapewnienie światowych standardów w dziedzinie jakości.
W związku z pozycją, jaką marka E. Wedel ma na polskim rynku słodyczy, nie musi ona zapewniać w sposób bezpośredni o jakości swoich wyrobów, gdyż sama marka jest tej jakości najważniejszym elementem i gwarantem. W reklamach telewizyjnych E. Wedel podkreśla więc przede wszystkim smak swoich produktów, starając się w ten sposób pobudzić wyobraźnię odbiorcy i w ten sposób zachęcić właśnie do kupna.
Podobne metody stosują w większości przypadków inne renomowane firmy. Często jednak zdarza się, że nazwa firmy pozostaje w cieniu, natomiast promowana jest marka wyrobu. Dotyczy to przede wszystkim firm mających szeroki asortyment produkcji w wielu branżach. W takim przypadku jednemu lub serii wyrobów o podobnym znaczeniu nadaje się „chwytliwą” nazwę i promuje się jego markę. W przypadku branży słodyczy taką metodę zastosowano w przypadku np. „Alpejskiego mleczka”, gdzie eksponowana jest nazwa wyrobu i stosowane wysokiej jakości surowce, ani słowa natomiast nie ma na temat producenta. Sposób więc informowania konsumenta o jakości wyrobu zależy od wielu czynników: marki firmy, marki wyrobu, przeznaczenia produktu, jego finalnego odbiorcy, sposobu dystrybucji itp.