Posiadanie prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz ustalonych warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dla niej umożliwia podjęcie starań o uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę. Działaniem niezbędnym do jej uzyskania jest opracowanie projektu budowlanego zamierzenia inwestycyjnego.

Osoba, która legitymuje się prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, w celu realizacji inwestycyjnego zamierzenia budowlanego powinna w pierwszej kolejności zlecić osobie uprawnionej wykonanie takiego projektu budowlanego. Wynika to z obowiązku dołączenia projektu z jego opiniami do wniosku o pozwolenie na budowę. W procesie budowlanym projekt budowlany ma znaczenie kluczowe, ponieważ bez posiadania takiego projektu osoba uprawniona nie może wszcząć postępowania administracyjnego w celu uzyskania pozwolenia na budowę.

Zgodnie z ustawą z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, projekt budowlany opracowuje się w celu uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Dla rzeczowego wykonania inwestycji projekt budowlany rozszerzony jest o szereg szczegółowych opracowań projektowych związanych z wykonaniem poszczególnych robót budowlanych oraz ich kolejności (harmonogram robót) itp.
Projekt budowlany sporządza się obecnie w czterech egzemplarzach z przeznaczeniem jednego do archiwum właściwego organu, drugi do organu nadzoru budowlanego i dwóch dla inwestora.

W przypadku realizacji inwestycji, dla których nie jest wymagane uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę, należy przesłać do odpowiedniego organu administracji architektoniczno-budowlanej zgłoszenie z uproszczoną (szkice, rysunki) dokumentacją projektową oraz pozwoleniami wymaganymi odrębnymi przepisami.

Projekty budowlane, stanowiące podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, muszą spełniać wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Zgodnie z art. 34 ustawy Prawo budowlane, powinny one zawierać:
• projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie, obejmujący:
a) określenie granic działki lub terenu
b) usytuowanie, obrys i układy istniejących oraz projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu
c) sposób odprowadzenia lub oczyszczania ścieków
d) układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych odległości obiektów, w nawiązaniu do istniejącej oraz projektowanej zabudowy terenów sąsiednich

• projekt architektoniczno-budowlany, określający:
a) funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego
b) charakterystykę energetyczną i ekologiczną obiektu budowlanego
c) proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia
d) opis dostępności dla osób niepełnosprawnych - w stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego

• oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych (stosownie do potrzeb):
a) o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków
b) o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych

• wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych (w zależności od potrzeb)

Przedstawiona powyżej zawartość projektu budowlanego określa najważniejsze elementy, stanowiące podstawę wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, jakie określa prawo budowlane. Zakres i treść projektu powinny być jednak dostosowane do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót budowlanych. Od potrzeb inwestora, oceny projektanta oraz wymagań szczególnych zależy zamieszczenie w projekcie budowlanym elementów wykraczających poza ustawowe pojęcie takiego projektu.

Formę i treść projektu budowlanego określa szczegółowo rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 3 listopada 1998 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego. Podaje ono wymagania ogólne dotyczące projektu budowlanego, których spełnienie jest obowiązkowe, zawartość (opisową i rysunkową) projektu zagospodarowania działki lub terenu, a także zawartość (opis techniczny i część rysunkową) projektu architektoniczno-budowlanego.

Obiekt budowlany, niezależnie czy jest to dom czy centrum handlowe, należy projektować, budować i utrzymywać zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej w sposób zapewniający:
• bezpieczeństwo ludzi i mienia
• ochronę środowiska
• ochronę zdrowia i życia ludzi przed skutkami stosowania procesów technologicznych w obiektach będących zakładami pracy
• ochronę dóbr kultury
• warunki zdrowotne oraz niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowej budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich
• racjonalne korzystanie z energii
• warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, a w szczególności w zakresie: oświetlenia, zaopatrzenia w wodę, ogrzewania, wentylacji, łączności, ochrony przeciwpożarowej oraz usuwania ścieków i odpadów
• ochronę ludności zgodnie z wymogami obrony cywilnej, określanymi odrębnymi przepisami
• ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich (art. 5 ust. 1 prawa budowlanego)

Ochrona uzasadnionych interesów osób trzecich obejmuje w szczególności:
• zapewnienie dostępu do drogi publicznej
• ochronę przed pozbawieniem:
a) możliwości korzystania z wody, kanalizacji, energii elektrycznej i cieplnej oraz ze środków łączności
b) dopływu światła dziennego do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi
• ochronę przed uciążliwościami powodowanymi przez hałas, wibracje, zakłócenia elektryczne, promieniowanie
• ochronę przed zanieczyszczeniami powietrza, wody lub gleby

Przy projektowaniu równie istotne są względy estetyki zamierzonej inwestycji oraz wkomponowanie jej odpowiednio w walory krajobrazowe czy dziedzictwa kulturowego danego regionu. Obiekt budowlany i związane z nim urządzenia należy projektować w sposób zapewniający formę architektoniczną dostosowaną do krajobrazu i otaczającej zabudowy (art. 4 prawa budowlanego).
Prawo budowlane wymaga, aby rozwiązania zawarte w projekcie budowlanym zostały zaopiniowane, uzgodnione lub uzyskały akceptację odpowiednich organów lub jednostek. Posiadanie uzgodnień, pozwoleń lub opinii projektu budowlanego należy do inwestora, a faktycznie obowiązki związane z ich uzyskaniem powinna przejąć osoba, z którą inwestor zawarł umowę cywilnoprawną na wykonanie projektu budowlanego - projektant.

Zakres opinii, uzgodnień lub pozwoleń zależy od rodzaju i lokalizacji inwestycji, ustaleń warunków zabudowy oraz zagospodarowania terenu, a także przepisów szczególnych, m. in. o ochronie środowiska, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, o ochronie dóbr kultury, Powiatowej Inspekcji Pracy, o ochronie przeciwpożarowej, o drogach publicznych, zespołu uzgodnień dokumentacji projektowej itd.

W przypadku bardzo skomplikowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego należy dokonać uzgodnień, uzyskać opinie lub pozwolenia od bardzo znaczącej liczby organów lub jednostek. Wymagane przepisami szczególnymi uzyskanie przez inwestora uzgodnień, pozwoleń lub opinii organów powinno nastąpić w terminie 14 dni od dnia przedstawienia tym organom proponowanych rozwiązań. Brak wyrażenia przez organ stanowiska w tym terminie uważa się za równoznaczny z brakiem zastrzeżeń co do przedstawionych rozwiązań. Nie dotyczy to przypadków, w których stanowisko powinno być wyrażone w drodze decyzji.

Prawo do wykonywania projektów budowlanych, sprawdzania projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowania nadzoru autorskiego może mieć jedynie osoba uprawniona do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Osoba taka, oprócz posiadania odpowiedniego wykształcenia technicznego i praktyki zawodowej, musi posiadać uprawnienia budowlane będące decyzją wojewody poprzedzoną postępowaniem sprawdzającym i kwalifikacyjnym. Treść i zakres uprawnień projektanta oraz jego numer muszą znajdować się na pieczęci projektanta.

Niezależnie od odpowiedzialności cywilnej, wynikającej z zawartej umowy cywilnoprawnej, projektant podlega również odpowiedzialności zawodowej. Ma ona miejsce szczególnie wtedy, gdy wskutek rażących błędów lub zaniedbań projektu spowodowane zostało zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne. Odpowiedzialności zawodowej podlega również projektant, który uchyla się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonuje niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru (art. 95 prawa budowlanego). W skrajnych przypadkach może nastąpić wydanie decyzji administracyjnej stwierdzającej utratę uprawnień do pełnienia samodzielnej funkcji technicznej projektanta w budownictwie (art. 96 ust. 6 prawa budowlanego).