Czynność bankowa

W polskim ustawodawstwie nie ma definicji czynności bankowych, można jedynie takie czynności scharakteryzować na podstawie doktryny. Uważa się, że czynności bankowe to:
- pozostające w funkcjonalnym związku czynności faktyczne i prawne,
- związane z zawieraniem i wykonywaniem umów,
- przewidziane wyłącznie dla banku albo mające charakter bankowych
- o ile są wykonywane przez banki lub inne podmioty na podstawie prawem przewidzianego zlecenia banku.

Charakteryzuje się:
- złożoną strukturą ( w ramach jednego stosunku prawnego można domagać się zawarcia kilku umów)
- tworzeniem określonych relacji między bankiem i innym podmiotem
- pieniężnym lub niepieniężnym podmiotem  
- osobistym wykonywaniem przez bank lub inny podmiot działający za bank.

Uważa się również, że używanie zwrotu „czynności bankowe” ma swoje uzasadnienie w tym, że niektóre z nich muszą, a inne mogą być wykonywane przez banki.

Na podstawie art. 5 pr. bankowego można wyodrębnić dwie kategorie czynności bankowych:
- zastrzeżonych wyłącznie dla banku - sensu stricto - w znaczeniu obiektywnym,
- obok banków czynności te mogą być podejmowane przez inne osoby- sensu largo – w znaczeniu subiektywnym.

Czynnościami bankowymi sensu stricto są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie gwarancji bankowych,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
1) udzielanie pożyczek pieniężnych,
2) operacje czekowe i wekslowe,
3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
4) terminowe operacje finansowe,
5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
8) udzielanie poręczeń,
9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

3. Czynności, o których mowa w ust. 2 pkt 3 (wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu), wykonywane przez inne podmioty na zlecenie banków, traktowane są jak czynności bankowe.

Inne czynności bankowe:
Banki poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, mogą:
1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej nie będącej bankiem lub jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, z tym że ich łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku,
2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4) dokonywać na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, z tym że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia,
5) nabywać i zbywać nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipoteką,
6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
7) świadczyć inne usługi finansowe.

Podział funkcjonalny czynności bankowych:
- czynności bankowe bierne (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu innych czynności, zmierzających do powiększenia sumy środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji banku,
- czynności bankowe czynne (aktywne), polegające na wykorzystywaniu zgromadzonych środków w formie m.in. udzielania kredytów, pożyczek bankowych oraz dokonywania lokat,
- czynności bankowe pośredniczące (usługowe), polegające na świadczeniu wyspecjalizowanych usług finansowych na zlecenie klienta (np. dokonywanie rozliczeń pieniężnych, udostępnianie skrytek sejmowych, działalność konsultingowa).

Czynności bankowe są cywilnoprawnymi stosunkami zobowiązaniowymi, których specyfika sprowadza się przede wszystkim do szczególnie złożonego systemu źródeł prawa, które regulują te stosunki. W unormowaniach występują liczne publiczno- i prywatnoprawne ograniczenia swobody kontraktowej, przy czym jednak dotyczą one co najmniej w tej samej mierze banków, co ich klientów.

Większość czynności bankowych realizowana jest na podstawie umów zawieranych przez banki handlowe z klientami. Obok umów nazwanych k.c. występują tu także instytucje pozakodeksowe (umowa kredytu bankowego, umowa gwarancji bankowej). Podstawą prawnej równorzędności stron stosunków bankowych jest swoboda kontraktowa (prawo wyboru partnera zawieranej umowy, swoboda co do samego faktu jej zawarcia, możliwości swobodnego kształtowania przez strony treści i formy nawiązywanego stosunku zobowiązaniowego).